مالیات طلا، یکی از موضوعات کلیدی و نسبتا پیچیده در خرید و فروش طلاست که دانستن جزئیات آن می‌تواند از پرداخت مبالغ اضافی جلوگیری کند. بسیاری از مردم هنگام خرید طلا، نمی‌دانند دقیقا کدام بخش از مبلغ فاکتور، مشمول مالیات می‌شود و همین مسئله باعث سردرگمی و حتی اختلاف نظر با فروشنده می‌شود. طبق قوانین جدید مالیاتی، تنها اجرت ساخت و سود فروشنده مشمول مالیات بر ارزش افزوده است و خود طلای خام از مالیات معاف است. اما در عمل، برخی طلافروشان مالیات را روی کل مبلغ محاسبه می‌کنند که غیرقانونی است.
از سوی دیگر، در مورد طلاهای دست‌دوم و بدون اجرت یا حتی خرید سکه نیز شرایط متفاوتی برای مالیات وجود دارد. مثلا طلاهای دست‌دوم چون اجرتی ندارند؛ اصولا نباید شامل مالیات شوند. همچنین افرادی که در این حوزه به‌صورت حرفه‌ای فعالیت دارند، مشمول مالیات بر درآمد نیز می‌شوند. پس لازم است بین مالیات ارزش افزوده، مالیات خرید، مالیات درآمد و مالیات بر سکه تفاوت قائل شویم.
در این مطلب قرار است به‌صورت کامل، ساده و دقیق همه این موارد را بررسی کنیم تا بتوانید هنگام خرید یا فروش طلا، با آگاهی کامل تصمیم بگیرید و از پرداخت مالیات‌های نادرست جلوگیری کنید.
مالیات طلا چیست؟
مالیات بر ارزش‌افزوده طلا ، نوعی مالیات است که هنگام خرید طلا از خریدار دریافت می‌شود و فقط به اجرت ساخت و سود فروشنده تعلق می‌گیرد؛ نه به خود طلای خام. طبق قانون جدیدی که از چند سال گذشته اجرایی شده، طلا به‌عنوان یک کالای سرمایه‌ای از این نوع مالیات معاف است. به‌همین دلیل، فروشندگان موظف‌اند فقط روی اجرتی که بابت ساخت طلا دریافت می‌کنند و سودی که بابت فروش در نظر می‌گیرند، مالیات محاسبه و در فاکتور درج کنند.
این تغییر قانونی، باعث شده که فشار مالیاتی از دوش خریداران برداشته شود و شفافیت بیشتری در روند خرید و فروش طلا به‌وجود آید. با این حال، هنوز هم در برخی موارد دیده می‌شود که فروشندگان به‌صورت نادرست مالیات را روی کل مبلغ طلا محاسبه می‌کنند که تخلف محسوب می‌شود و خریدار، حق اعتراض دارد. دانستن سازوکار دقیق این مالیات به خریداران کمک می‌کند تا فاکتور قانونی و منصفانه دریافت کنند و از سوء‌استفاده‌ها جلوگیری شود.
بیشتر بخوانید: سوت طلا چیست و معادل چند گرم است؟
انواع مالیات‌هایی که بر طلا تعلق می‌گیرد
در ایران، طلا نه‌تنها به‌عنوان یک کالای زینتی، بلکه به‌عنوان یک دارایی ارزشمند و وسیله‌ای برای سرمایه‌گذاری شناخته می‌شود. همین ویژگی باعث شده است که سازمان امور مالیاتی کشور نگاه ویژه‌ای به معاملات مرتبط با طلا داشته باشد و انواع مختلفی از مالیات‌ها را برای آن در نظر بگیرد. این مالیات‌ها بسته به نوع طلا(نو، دست‌دوم، سکه یا مصنوعات وارداتی)، نوع خریدار یا فروشنده(شخصی یا صنفی) و نوع معامله(خرید، فروش یا انتقال) متفاوت هستند. آشنایی با این مالیات‌ها کمک می‌کند که هنگام معامله طلا، دید روشنی نسبت به هزینه‌ها داشته باشید و از پرداخت مبالغ اضافی و غیرقانونی جلوگیری کنید. در ادامه، به‌طور دقیق‌تر با انواع مالیاتی که ممکن است در حوزه طلا با آن مواجه شوید آشنا می‌شویم:
مالیات بر ارزش افزوده(خرید طلا)
مالیات بر ارزش افزوده مهم‌ترین مالیاتی است که در هنگام خرید طلا با آن مواجه می‌شوید. طبق قانون، این مالیات فقط به اجرت ساخت و سود فروشنده تعلق می‌گیرد و نباید بر روی اصل طلای خام(عیار ۷۵۰ یا خالص) اعمال شود؛ چرا که طلای خام از مالیات معاف است. با این حال، در عمل برخی طلافروشان مالیات را بر کل مبلغ فاکتور محاسبه می‌کنند که خلاف قانون است. نرخ مالیات بر ارزش افزوده طبق آخرین مصوبات، ۹ درصد است. یعنی اگر اجرت و سود مجموعا یک‌میلیون تومان باشد، باید ۹۰ هزار تومان مالیات پرداخت شود. این رقم باید در فاکتور خرید به‌صورت جداگانه درج شود تا خریدار متوجه باشد دقیقاً بابت چه چیزی مالیات پرداخت می‌کند.
مالیات بر درآمد(ویژه طلافروشان)
افرادی که در صنف طلافروشی فعالیت دارند، علاوه‌بر محاسبه مالیات ارزش افزوده برای مشتریان، موظف‌اند بابت سود سالانه خود مالیات جداگانه‌ای به دولت پرداخت کنند که به آن، مالیات بر درآمد می‌گویند. این مالیات براساس میزان فروش، سود خالص، هزینه‌های جاری و اطلاعات ارائه‌شده در اظهارنامه مالیاتی سالانه محاسبه می‌شود. طلافروشان باید دفاتر رسمی و مستندات مالی خود را ثبت و به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند تا میزان دقیق مالیاتشان مشخص شود. این نوع مالیات به مصرف‌کننده نهایی ارتباطی ندارد؛ اما برای فعالان این صنف بسیار مهم است و نقش مهمی در شفاف‌سازی فعالیت‌های مالی و تجاری آنان ایفا می‌کند.
مالیات نقل و انتقال(در برخی معاملات خاص)
در برخی موارد خاص، به‌ویژه در انتقال رسمی مالکیت طلا یا سکه(مثلا هنگام ثبت در دفاتر اسناد رسمی یا قراردادهای حقوقی)، ممکن است مالیات نقل و انتقال نیز محاسبه شود. این نوع مالیات بیشتر جنبه قانونی دارد و در معاملات روزمره بازار طلا، کمتر دیده می‌شود. با این حال، در برخی شرایط خاص مانند واگذاری رسمی طلا بین اعضای خانواده یا در قالب ارث، سازمان امور مالیاتی ممکن است مبلغی را به‌عنوان مالیات انتقال مطالبه کند. بنابراین آگاهی از شرایطی که این نوع مالیات اعمال می‌شود، از اهمیت بالایی برخوردار است.
مالیات بر سکه(ویژه سکه‌های بانکی)
افرادی که از بانک مرکزی یا صرافی‌های مجاز سکه خریداری می‌کنند، مشمول مالیات بر سکه هستند. این مالیات با عنوان «مالیات مقطوع سکه» شناخته می‌شود و میزان آن بسته به تعداد سکه‌های خریداری‌شده در طول سال، تعیین می‌شود. سازمان امور مالیاتی هرساله جدولی منتشر می‌کند که در آن، سقف معافیت و مبالغ مالیاتی برای خریداران سکه مشخص شده است. به‌عنوان مثال، در برخی سال‌ها، خرید تا ۱۵ سکه در سال معاف از مالیات بوده و از آن بیشتر، مشمول نرخ‌های مقطوع شده است. اگر کسی بیش از سقف تعیین‌شده خرید کرده باشد؛ اما اظهارنامه مالیاتی ارائه ندهد، مشمول جریمه خواهد شد.
بیشتر بخوانید: ری گیری طلا؛ راهنمای جامع تشخیص عیار طلا
مالیات طلاهای وارداتی
زمانی‌که مصنوعات طلا از کشورهای دیگر وارد ایران می‌شوند؛ علاوه‌بر تعرفه گمرکی، مشمول مالیات بر ارزش افزوده نیز هستند. در این حالت، این مالیات هنگام ترخیص کالا از گمرک، محاسبه و دریافت می‌شود. واردکنندگان طلا باید ارزش اجناس وارداتی را اعلام کرده و درصد مشخصی را به‌عنوان مالیات پرداخت کنند. این مالیات با مالیاتی که در خرید طلا از بازار داخلی، دریافت می‌شود متفاوت است؛ چرا که در سطح واردات اعمال شده و در نهایت ممکن است در قیمت نهایی فروش به مصرف‌کننده نیز تاثیر بگذارد.
طلای آب شده مالیات دارد؟
طلای آب‌شده، معمولا شامل مالیات نمی‌شود؛ چون به‌عنوان طلای خام یا بدون اجرت شناخته می‌شود. طبق قانون مالیات بر ارزش افزوده، فقط اجرت ساخت و سود فروشنده مشمول مالیات هستند. از آنجا که طلای آب‌شده نه اجرت دارد و نه به‌عنوان محصول نهایی فروخته می‌شود، مشمول مالیات بر ارزش افزوده نیست.
با این حال، اگر فردی به‌صورت حرفه‌ای و در حجم بالا خرید و فروش طلای آب‌شده انجام دهد، ممکن است سازمان امور مالیاتی آن را به‌عنوان فعالیت اقتصادی تلقی کرده و بابت سود حاصل، مالیات بر درآمد مطالبه کند. همچنین اگر طلای آب‌شده، به‌صورت رسمی در قالب فاکتور فروخته شود؛ ممکن است برخی فروشندگان برای پوشش هزینه‌های خود، مبلغی به‌عنوان مالیات لحاظ کنند که قانونی نیست؛ مگر به‌صراحت در فاکتور اجرت یا سود درج شده باشد.
خرید و فروش سکه هم مالیات دارد؟
خرید و فروش سکه نیز مشمول مالیات است؛ اما نوع مالیات آن با طلای معمولی تفاوت دارد. زمانی که شما از بانک مرکزی یا شعب منتخب بانک‌ها سکه خریداری می‌کنید، مشمول «مالیات مقطوع سکه» می‌شوید. این مالیات به‌صورت سالانه از سوی سازمان امور مالیاتی تعیین می‌شود و بستگی به تعداد سکه‌ای دارد که در طول یک سال خریداری کرده‌اید. به‌عنوان مثال، در برخی سال‌ها خرید تا ۱۵ سکه معاف از مالیات بوده و برای تعداد بالاتر، نرخ مشخصی به‌صورت مقطوع اعلام شده است.
اما اگر خرید و فروش سکه را در بازار آزاد یا از طریق صرافی‌ها انجام دهید، وضعیت متفاوت است. در معاملات عادی روزانه میان افراد یا از طریق صرافی، فروشنده ممکن است مالیاتی لحاظ نکند؛ اما اگر حجم خرید و فروش زیاد باشد یا شغل فرد مرتبط با خرید و فروش سکه باشد، سازمان امور مالیاتی می‌تواند آن فعالیت را شغلی تلقی کرده و بابت سود حاصل، مالیات بر درآمد مطالبه کند.
در واقع، خرید و فروش محدود سکه برای افراد عادی معمولا شامل مالیات مستقیم نمی‌شود؛ ولی در موارد تجاری، این فعالیت مشمول مالیات خواهد بود.
بیشتر بخوانید: اجرت طلا را چگونه محاسبه می‌کنند؟
نتیجه گیری
گاهی از قوانین مالیاتی طلا، نقش بسیار مهمی در انجام خرید و فروش آگاهانه دارد. طلا به‌عنوان یک کالای سرمایه‌ای، تنها در بخش‌هایی مانند اجرت ساخت و سود فروشنده مشمول مالیات بر ارزش‌افزوده می‌شود و خود فلز طلا، از این مالیات معاف است. همچنین در خرید و فروش سکه و طلای آب‌شده نیز نوع مالیات متفاوت است و بسته به حجم معامله و نوع فعالیت، ممکن است مالیات بر درآمد یا مالیات مقطوع سکه نیز مطرح شود.
نکته مهم آن است که بسیاری از خریداران، به دلیل ناآشنایی با این قوانین، مالیات‌هایی بیش از حد قانونی پرداخت می‌کنند. بنابراین، شناخت دقیق انواع مالیات‌های مرتبط با طلا، مانند مالیات ارزش‌افزوده، مالیات بر درآمد و مالیات مقطوع، به افراد کمک می‌کند تا از حقوق خود آگاه باشند و هزینه‌های غیرضروری پرداخت نکنند. در نهایت، تهیه فاکتور رسمی و شفاف از فروشنده و بررسی دقیق آن، بهترین راه برای داشتن خریدی مطمئن و قانونی است.
سؤالات متداول
آیا خرید هر نوع طلایی شامل مالیات بر ارزش‌افزوده می‌شود؟
خیر، مالیات بر ارزش‌افزوده فقط به اجرت ساخت و سود فروشنده تعلق می‌گیرد و خود طلای خام یا آب‌شده از این مالیات معاف است. بنابراین، اگر طلای خریداری‌شده فقط وزن طلا باشد و اجرتی نداشته باشد، مالیاتی به آن تعلق نمی‌گیرد.
آیا هنگام فروش طلای دست‌دوم هم باید مالیات پرداخت کرد؟
فروش طلای دست‌دوم بین اشخاص حقیقی شامل مالیات مستقیم نمی‌شود؛ مگر اینکه این فروش به‌صورت حرفه‌ای و تجاری باشد و شخص به‌عنوان کسب‌وکار فعالیت کند. در آن صورت، سازمان مالیاتی می‌تواند مالیات بر درآمد از سود فروش مطالبه کند.
چگونه می‌توانم مطمئن شوم مالیات در فاکتور طلا، به‌درستی محاسبه شده است؟
در فاکتور رسمی خرید طلا، مالیات باید فقط روی مبلغ اجرت ساخت و سود فروشنده درج شود و نه روی کل قیمت طلای خام. همچنین نرخ مالیات بر ارزش‌افزوده در حال حاضر ۹ درصد است. اگر در فاکتور، مالیات بر کل مبلغ محاسبه شده باشد، می‌توانید از فروشنده درخواست اصلاح کنید.
آیا طلای آب‌شده مالیات دارد؟
خیر، چون اجرت ندارد و به‌عنوان طلای خام شناخته می‌شود، از مالیات معاف است.
